İKLİM, ÇEVRE VE YAŞAM
İklimin Doğal Bitki Örtüsüne Etkisi
Bir
bölgede ormanın bulunması, alt ve üst sınırının belirlenmesi doğrudan iklimin
kontrolü altındadır. Ormanın yataydaki (enleme bağlı) ve dikeydeki (yükseltiye
bağlı) üst sınırını sıcaklık belirler. Yağış ise orman örtüsünün alt sınırını
belirleyen önemli bir iklim elemanıdır. Ayrıca yağış miktarı ormanın yoğunluğu
üzerinde etkindir. Bir yerde bitki örtüsündeki çeşitlilik de iklim elemanlarına
bağlıdır.
İklimin Tarım Koşullarına Etkisi
Bir
bölgenin sıcaklık ve nem koşulları tarım ürünlerini, sulamaya duyulan
gereksinimi etkilemektedir.Yaz kuraklığının belirgin olduğu bir yerde sulamaya
duyulan gereksinim fazladır. Buna kuraklık sınırı denir.
Tarımsal
etkinlikleri sınırlandıran diğer bir etken de düşük
sıcaklıktır.
Sıcaklık
kutuplara doğru ve yükseklere çıkıldıkça düşer. Belli bir yerden sonra tarımsal
etkinlik sona erer. Ancak, bazı ürünler düşük sıcaklığa daha dayanıklı
olduğundan tarım alanları kutuplara daha yakındır.
UYARI
: Tarımın yükselti sınırı, tropikal kuşakta 4000 m, Türkiye’de 2000 m
civarındadır.
İklimin Toprak Oluşumuna Etkisi
Bir
bölgedeki toprağın türü, oluşum süresi ve derinliği iklimle yakından
ilişkilidir. Değişik iklim bölgelerindeki topraklar birbirinden farklıdır.
Örneğin nemli bir bölgede yağışlar ve yüzey suları ile toprağın içindeki kireç
ve mineraller yıkanır. Çöllerde ise yağış azlığı nedeniyle topraktaki yıkanma
minimum düzeydedir.
İklimin Kara ve Deniz Sularına Etkisi
İklimin,
karalardaki suların oluşumu ve özellikleri üzerinde önemli etkisi vardır.
Akarsular, göller, yer altı suları ve kaynaklardan oluşan kara sularının
fiziksel ve kimyasal özellikleri ile su potansiyelleri iklimle yakından
ilişkilidir. İklim, akıntılar, denizlerin su sıcaklığı ve tuzluluk oranı
üzerinde de etkilidir.
İklimin Yer şekillerine Etkisi
Bir
bölgede etkili olan dış güçler (akarsular, buzullar, rüzgarlar) bölgenin iklim
koşullarına bağlı olarak değişir.
Örneğin
Türkiye’de akarsuların oluşturduğu yer şekilleri yaygınken, İsveç, Norveç gibi
soğuk enlemlerdeki ülkelerde buzul şekilleri yaygın olarak
görülmektedir.
İklimin Nüfus ve Yerleşmeler Üzerine Etkisi
Yeryüzünde
nüfusun dağılışı büyük ölçüde iklimin kontrolü altındadır. Nüfusun yatay
dağılışı incelendiğinde, nüfusun yoğun olduğu ülkelerin Orta Kuşak’ta toplandığı
görülür. Buna karşın sıcak ve kurak çöller ile kutuplarda nüfus yok denecek
kadar azdır. Yerleşmelerin dikey dağılışı ise yükseltiye ve denize olan uzaklığa
bağlıdır. Ayrıca nüfusa bağlı olarak yerleşmelerin yoğunluğu ve büyüklüğü de
iklimle ilişkilidir.
İklimin Konut Tiplerine Etkisi
Bir
yerin iklim koşulları ile konut tipleri ve yapı malzemesi arasında yakın bir
ilişki vardır. Örneğin kar yağışının etkin olduğu yerlerde evler dik çatı
yapılırken, sıcak ve kurak iklim koşullarının etkin olduğu yerlerde kalın
duvarlı, küçük pencereli ve düz çatılı yapılır. Kent yerleşmelerinde ise
yapılaşma, iklim koşullarından bağımsızdır.
İklimin Turizme Etkisi
Yıl
boyunca sıcaklık koşullarının uygun olduğu kıyı bölgeleri deniz turizminin
geliştiği yerlerdir. Örneğin Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde deniz turizmi çok
gelişmiştir.
Ayrıca
yüksek dağlarda ve yüksek enlemlerdeki kar yağışına bağlı olarak yapılan kış
turizmi de iklimin kontrolü altında gelişmiştir.
UYARI
: İklim özellikleri benzer bölgelerde;
doğal
bitki örtüsü,
tarımsal
etkinlikler,
akarsu
rejimleri,
konut
tipleri ve yapı malzemesi,
turizm
etkinlikleri,
insanların
gereksinimleri (giyim beslenme) benzer özellikler
gösterir.